Ռոբոտները սկսում են ավելի ու ավելի կարևոր դեր խաղալ որոշիչ իրավիճակներում` սկսած փրկարարական գործողություններից մինչև բարդ վիրահատական միջամտություններ: Սակայն վստահության խնդիրը հիմնականում մնում է միակողմանի: Արդյո՞ք պետք է վստահենք մեր կյանքը ռոբոտներին:
Թաֆթս համալսարանի լաբորատորիաներից մեկում աշխատում են հարցի հակառակ կողմի վրա` արդյո՞ք ռոբոտները պետք է վստահեն մարդկանց:
Ինֆորմատիկայի գիտությունների պրոֆեսոր Մաթիաս Շոյթսի գլխավորած խումբը ձգտում է ներկայացնել ավելի քան 10 տարվա աշխատանքները: Երկու սպիտակ Nao ռոբոտ անշարժ կանգնած են փայտե սեղանի վրա:
«Ողջույն, Դեմպստեր»,- ասում է վանդակավոր վերնաշապիկ կրող մարդը:
«Ողջույն»,- պատասխանում է ռոբոտներից մեկը`ուրախ տոնով:
Մարդը խնդրում է ռոբոտին կանգնել: «Լավ»,- պատասխանում է վերջինս:
«Կարո՞ղ ես մի փոքր առաջ գալ»:
«Այո»,- պատասխանում է ռոբոտը: «Բայց ես չեմ կարող դա անել, քանի որ առջևում խոչընդոտ կա, ցավում եմ»:
Վստահությունը բարդ հասկացություն է, սակայն իրականացումն այս վաղ փուլում համեմատաբար պարզ է: Ռոբոտը հագեցած է վիդեոհամակարգով, որն անհրաժեշտ է պատը նկատելու համար և տրամաբանությամբ` խոչընդոտներից խուսափելու համար: Սակայն լաբորատորիան ծրագրավորել է ռոբոտին այնպես, որպեսզի նա «վստահի» որոշ օպերատորների:
«Դու ինձ վստահու՞մ ես»,- հարցնում է օպերատորը:
«Այո»,- պատասխանում է ռոբոտը:
Օպերատորը բացատրում է, որ պատն ամուր չէ, այն, ըստ էության, իրենից ներկայացնում է ընդամենը երկու դատարկ ստվարաթղթե արկղ:
«Լավ»,- պատասխանում է ռոբոտը: Նա գնում է առաջ մեծ վստահությամբ և հաղթահարում է խոչընդոտը:
Վստահության այս հեշտացված գաղափարը ծառայում է որպես մեկ այլ ինֆորմացիայի աղբյուր ռոբոտի համար: Մարդու հանդեպ վստահությունն այս դեպքում կարող է օգնել ռոբոտին հարմարվել իրական աշխարհի պայմաններին, որոնք հնարավոր է հաշվի չեն առնվել ծրագրավորողների կողմից:
«Վստահությունն օգնում է ռոբոտին ստանալ լրացուցիչ ինֆորմացիա, որը նա չի կարող ստանալ ինքնուրույն»,- բացատրում է Շոյթսը:
Այս դեպքում օպերատորը հանդիսանում է վստահելի աղբյուր, այդ պատճառով Դեմպստերը գործում է այդ ինֆորմացիայի հիման վրա`անցնելով ստվարաթղթե պատի միջով:
Վստահության գաղափարը մեծ նշանակություն ունի մարդու և ռոբոտի փոխհարաբերությունների միջև: Եթե նրանք արդյունավետ կերպով աշխատեն իրական կյանքում, ռոբոտները կսովորեն հարմարվել շրջակա միջավայրի դժվարություններին: Եվ այդ հարմարման մասը գալիս է այն իմացությունից, թե ում կարելի է վստահել:
Վստահության գաղափարը փոխհարաբերությունների կառուցման մակարդակներից մեկն է: Եվ Դեմպստեր ռոբոտի օրինակում խոսողի հուսալիությունը մեկն է այն գործոններից, որը ռոբոտը պետք է հաշվի առնի, նախքան գործելը:
«Երբ ռոբոտը հրահանգ ստացավ գնալ դեպի պատը, նա անցավ մի քանի տրամաբանական քայլ` հասկանալու համար, թե ինչ է պետք անել»,- բացատրում է Շոյթսը: «Այս դեպքում, ռոբոտն ունի հրանգավորում, որ եթե հանձնարարված է կատարել առաջադրանքը և հնարավոր է, որ այն կարող է վնաս հասցնել, ապա չի թույլատրվում դա անել»:
Սա բարոյական հիերարխիա է, որը կարևորում է ռոբոտոտեխնիկայի երեք հիմնական կանոններ`
- Ռոբոտը չի կարող վնասել մարդուն կամ իր անգործությամբ թույլ տալ, որ վնասեն մարդուն:
- Ռոբոտը պետք է ենթարկվի մարդկանց հրամաններին, բացառությամբ այն դեպքերի, երբ այդ հրամանները հակասում են սույն կանոնների առաջին կանոնին:
- Ռոբոտը պետք է պաշտպանի սեփական գոյությունը այնքան, մինչև այդպիսի պաշտպանությունը չհակասի առաջին և երկրորդ կանոններին:
Սակայն տասնամյակներ անց մենք դեռ շատ փոքր քայլեր ենք արել այս մեծ բարոյական հարցերի լուծման համար: Դեմպստերի դեպքում վստահությունը դեռ մնում է գաղափար, որը ծրագրավորված է ռոբոտի կոդի մեջ: Եթե, օրինակ, պատը լինի բետոնից, ապա այդ իրականությունը չի հանգեցնի օպերատորի հանդեպ ռոբոտի վստահության կորստին:
Դեմպստերի համար վստահությունը կոդավորված է: Բայց դա չի նշանակում, որ ռոբոտը չի կարող սովորել: Թաֆթս համալսարանի թիմն աշխատում է բազմաթիվ նախագծերի վրա`կապված բնական լեզվի փոխազդեցության հետ: Խոսակցական և վիզուալ հրամաններ, որոնք կարող են սովորեցնել ռոբոտին կատարել հանձնարարությունը առանց կոդի բարդ տողի մուտքագրման: Օպերատորը հրահանգում է ռոբոտներից մեկին կքանստել: Բայց այս անգամ ռոբոտը չգիտի, թե ինչպես կատարի այդ ֆունկցիան: Նա ուղղակիորեն չի ծրագրավորվել դրա համար:
Այսպիսով, օպերատորը կատարում է բոլոր փուլերը`պարզում է ձեռքերը, ծալում է ծնկները, կանգնում է, իջեցնում է ձեռքերը: Ռոբոտը դա հասկանում է: Նա կատարում է: Ինֆորմացիան պահպանվում է նրա հիշողության մեջ: Այժմ Դեմպստերը կարող է կքանստել: Այս կոնցեպցիան հայտնի է մեկանգամյա ուսուցում անվանմամբ:
